Bên cạnh những nỗ lực của giáo viên, học sinh môn Tiếng Anh để nâng cao chất lượng giảng dạy môn học này và từ đó nâng cao năng lực tiếng Anh cho học sinh cả nước, một nguyên nhân của điểm thi môn Tiếng Anh năm 2020 tăng so với năm 2019 là tỷ lệ học sinh lớp 12 được học Chương trình môn Tiếng Anh hệ 10 (học từ lớp 3 đến lớp 12) năm học 2019-2020 tăng hơn so với năm học 2018-2019.

Nếu như năm học 2019-2020 số lượng học sinh THPT được học Chương trình môn Tiếng Anh hệ 10 đạt 14% thì con số này năm học 2019-2020 là 30,5%. Theo kết quả phân tích của Bộ Giáo dục và Đào tạo, trung bình điểm bài thi THPT môn Tiếng Anh của học sinh theo học Chương trình môn Tiếng Anh hệ 10 năm cao hơn so với điểm bài thi môn này của học sinh học Chương trình môn Tiếng Anh hệ 7 năm (học từ lớp 6 đến lớp 12) là 2 điểm.

Như vậy nếu tỷ lệ học sinh cả nước được học Chương trình môn Tiếng Anh hệ 10 năm tăng lên, mà xu hướng này đang tăng mạnh những năm gần đây, thì dự kiến năng lực tiếng Anh của học sinh phổ thông ở Việt Nam sẽ tăng lên và điểm trung bình bài thi môn Tiếng Anh THPT sẽ dần tăng theo.

Tuy nhiên, điểm thi môn Tiếng Anh vẫn chưa cao so với các môn học khác, cụ thể số lượng học sinh đạt điểm môn này dưới 5 là 63,13% và điểm trung bình môn Tiếng Anh là 4,58 thấp nhất trong các môn thi THPT năm nay.

Trao đổi với chung tôi về nguyên nhân nào dẫn đến việc điểm thi của học sinh chưa cao, TS. Vũ Thị Thanh Nhã, Trưởng Khoa Tiếng Anh Trường Đại học Ngoại ngữ - Đại học Quốc gia Hà Nội cho biết một nguyên nhân dẫn đến thực tế này là Chương trình môn tiếng Anh hệ 10 năm chưa được triển khai đại trà trên cả nước, nhiều địa phương chưa đủ điều kiện triển khai chương trình này. Bên cạnh đó, đề thi có những câu hỏi khó nhằm mục tiêu phân loại thí sinh, giúp công tác tuyển sinh vào Đại học nên còn khá khó so với mặt bằng chung học sinh cả nước, đặc biệt với học sinh khu vực nông thôn, miền núi. Ngoài ra, còn xảy ra thực tế là học sinh chỉ đạt mục tiêu không bị điểm liệt môn Tiếng Anh nên việc học lệch, chỉ tập trung học môn học sẽ xét tuyển đại học.

Theo ý kiến của PGS. TS. Phạm Thị Hồng Nhung, nhìn chung mức điểm thi môn tiếng Anh có cải thiện so với các năm trước, đây là một dấu hiệu đáng mừng và đáng ghi nhận. Đặc biệt theo số liệu công bố thì số thí sinh đạt điểm 6 trở lên cao hơn hẳn so với các năm trước. Đây là dấu hiệu tích cực. Ngoại ngữ không giống như những môn khoa học khác, để cải thiện năng lực cần một quá trình lâu dài và bền bỉ. Đây là đặc điểm đã được ghi nhận trong cơ sở lý luận về tiếp thụ ngoại ngữ. Vì thế không nên có trông đợi là các nỗ lực để cải thiện năng lực chung của người học có thể có hiệu quả ngay trong một vài năm, hay khi giáo viên được cải thiện năng lực thì lập tức có hiệu quả trên kết quả của người học.

Cùng chia sẻ quan điểm với PGS. TS. Phạm Thị Hồng Nhung, cô giáo Lê Thị Tâm, giáo viên môn Tiếng Anh Trường THPT Hàm Nghi, Hà Tĩnh cho rằng môn Tiếng Anh là môn học đường dài, cần đầu tư và cần có cái “gốc”, một khi mất gốc các em phải học rất chật vật mới có được một mức điểm tạm tạm chứ chưa nói đến cao. Với nỗ lực thay đổi của giáo viên, học sinh, kết quả học và thi tiếng Anh của học sinh đã có khởi sắc tuy nhiên như đã đề cập ở trên, vì môn tiếng Anh là môn đường dài nên việc nâng kết quả không phải lập tức cao ngay được.

Ngoài ra, cô giáo Tâm cũng chia sẻ không nên so sánh điểm thi môn Tiếng Anh với các môn học khác bởi môn Tiếng Anh là môn học vô cùng đặc thù.

Thứ nhất là sự khác biệt lớn giữa học và thi. Hiện nay việc dạy và học đang hướng theo phát triển và đánh giá năng lực, tăng cường kỹ năng nói – viết, khuyến khích giao tiếp tuy nhiên khi thi thì trong giới hạn đề trắc nghiệm chỉ có thể kiểm tra nghiêng về từ vựng ngữ pháp đọc hiểu.

Thứ hai là điều kiện kinh tế xã hội tại nhiều khu vực của đất nước còn hạn chế, nhận thức của phụ huynh và học sinh về tầm quan trọng của môn Tiếng Anh cũng vậy dẫn đến sự thiếu đầu tư về thời gian, nỗ lực cho môn học này.

Cuối cùng quan trọng nhất là vì nhiều lý do, nhiều học sinh không được tiếp cận Tiếng Anh từ sớm mà chỉ bắt đầu học bài bản khi lên cấp 2 thậm chí cấp 3 nên mất gốc nhiều, thực tế này đã phản ánh rõ rệt trong điểm thi THPT môn học này những năm gần đây.

Theo như đánh giá của thầy giáo Gavan Iancono, Giám đốc học thuật Trung tâm tiếng Anh Language Link, thời gian học online dài của học sinh trong học kỳ II vừa qua là một nguyên nhân dẫn tới kết quả thi không cao. Do đặc thù của môn học, việc học và ôn cần sự tương tác trực tiếp giữa giáo viên với học sinh, giữa học sinh với nhau không chỉ với những kỹ năng như nghe nói mà còn với kỹ năng đọc hiểu và việc học kiến thức ngôn ngữ như từ vựng, ngữ pháp, ngữ âm.

Theo ông Gavan Iancoco, học sinh Việt Nam trong thời gian gần đây đã có nhiều tiến bộ trong việc học tiếng Anh, do ảnh hưởng của Covid-19 nên những tháng vừa qua ngay cả các học sinh đang theo học tại Trung tâm Language Link cũng bị ảnh hưởng mạnh đến việc học tiếng Anh mặc dù điều kiện học tiếng Anh của Trung tâm là rất tốt, nên việc học tiếng Anh của học sinh của Việt Nam, đặc biệt học sinh vùng nông thôn, khu vực khó khăn bị ảnh hưởng do COVID-19 là không tránh khỏi.